Review: Leica M10 Monochrom vs M Typ 246 Monochrom

Twee Leica’s, één missie: pure zwart-witfotografie. De Leica M10 Monochrom en de Leica M Typ 246 Monochrom schieten alleen in zwart-wit, geen kleur, geen filters, gewoon rauwe tonaliteit en detail. Maar welke doet het beter? Fotograaf Ian Howorth nam ze allebei onder de loep. Aan hem het woord.

Normaal gesproken neemt een camerareview je stap voor stap mee op ontdekkingstocht. Je vergelijkt, weegt af, en komt uiteindelijk tot een oordeel. Dat was ook precies het plan. Ik wilde de Leica M10 Monochrom grondig naast de Leica M Monochrom Typ 246 leggen, Leica tegen Leica, zwart-wit tegen zwart-wit. Maar zoals dat gaat met camera’s (en met kunst): niet alles loopt zoals verwacht. Soms verrast de werkelijkheid je midden in het testproces.

Waarom de Leica M10 Monochrom vergelijken met de Leica M Typ 246 Monochrom? Omdat Leica-camera’s hun eigen klasse vormen. Je kunt ze niet één op één naast andere camera’s leggen. Hun bediening, gebruik en ontwerp maken ze tot een categorie op zich. Ze hebben een trouwe schare fans, maar het blijft een niche. Waar traditionele DSLR’s worden beoordeeld op gebruiksgemak, functies en technologie om “het shot te pakken”, draait het bij Leica om de ervaring zelf, de connectie met de camera en natuurlijk de lenzen. Oh, die lenzen.

Wie de geschiedenis van Leica volgt, komt vanzelf uit bij zwart-witfilm. De grootheden van de straatfotografie, Joel Meyerowitz, Bruce Gilden, Garry Winogrand, droegen allemaal een camera met de rode stip, waarschijnlijk een Leica M3 Single Stroke, geladen met Kodak Tri-X 400-film.

Met zo’n diepgewortelde geschiedenis in zwart-witfotografie is het niet meer dan logisch dat Leica een sensor ontwikkelde die uitsluitend zwart-wit schiet. Veel hedendaagse fotografen werken immers nog steeds op precies die manier.

Voor gewone stervelingen klinkt het misschien onlogisch. Waarom zou je jezelf zo beperken, en daar ook nog extra voor betalen? Simpel. Tonaliteit. Door het kleurfilterarray uit de sensor te verwijderen, creëerde Leica een sensor met minder lagen die het licht tegenhouden. Wat je overhoudt is pure lichtinformatie, niets meer en niets minder. Deze camera’s zijn in de kern eenvoudig: licht en contrast. Natuurlijk zit er technisch meer achter, maar dat is de essentie.

De verleiding van resolutie doen we vaak af als iets wat ons niet echt boeit. Maar eerlijk is eerlijk, het blijft onweerstaanbaar. De Leica M10 Monochrom heeft 41 megapixels tegenover de 24 megapixels van de Leica M Typ 246 Monochrom, maar dat verklaart niet het enorme verschil in beeldkwaliteit. Leica heeft niet zomaar wat pixels toegevoegd, ze hebben de sensor volledig opnieuw ontworpen.

Voor deze test gebruikte ik de Leica 50mm f/2 APO-S-M ASPH ASPH en de Leica 50mm f/0.95 Noctilux-M ASPH. Twee iconen binnen het Leica-assortiment, en terecht gezien als de kroonjuwelen onder de standaardlenzen.

Ik heb deze beelden maar minimaal bewerkt. Beide sets zijn met exact hetzelfde preset ontwikkeld, alleen licht aangepast als de belichting anders was. Alle foto’s zaten qua belichting binnen een halve stop van elkaar.

Hoewel beide camera’s identiek waren ingesteld, zelfde lens, belichting en ISO, viel me iets op. De Leica M10 Monochrom neigde steeds iets naar overbelichting, terwijl de Leica M Typ 246 Monochrom juist licht onderbelichtte. Daarom besloot ik beide camera’s onafhankelijk van elkaar te laten meten in diafragmavoorkeuze, in plaats van één set instellingen voor allebei te gebruiken. Wat meteen opviel: de M10 Monochrom heeft duidelijk meer contrast. Het verschil tussen hooglichten en schaduwen is groter.

Over het algemeen kun je beelden van twee digitale camera’s van hetzelfde merk en tijdperk met wat bewerking behoorlijk op elkaar laten lijken. De kleursensor en beeldverwerking reageren dan vergelijkbaar. Maar bij deze twee zit het anders. De techniek verschilt flink, en dat voel je terug in de beelden. Elke camera heeft zijn eigen karakter.

Recht uit de camera vond ik de Leica M Typ 246 Monochrom een mooiere tonaliteit en een organischere weergave hebben. De Leica M10 Monochrom is juist strakker en klinischer, maar wel met een eigen soort schoonheid. Door de hogere resolutie toont de M10 aanzienlijk meer detail, wat de beelden realistischer maakt, terwijl de Typ 246 juist poëtischer aanvoelt.

De lucht bij de Typ 246 oogt beter gecontroleerd dan bij de M10, wat mijn vermoeden bevestigde dat de M10 iets te veel belicht. Een kleine correctie naar beneden was genoeg om de hooglichten in toom te houden.

Qua beeld liggen de resultaten dicht bij elkaar. Beide camera’s laten zien hoe indrukwekkend hun tonaliteit is. En die Summicron APO doet wat hij altijd doet: perfecte contrasten en prachtige texturen leveren.

Toch is het belangrijk om te vermelden dat beide camera’s berucht zijn om hun hooglichten. Blaas ze niet op, want dan zijn ze onherroepelijk verloren. Waar zwart-witfilm vaak nog detail bewaart in de lichte delen, werken deze digitale sensoren precies andersom. Twijfel je, stel dan iets onderbelicht in en haal de details later uit de schaduwen. Daar zit meer informatie dan je denkt.

Zwart-witfotografie draait tenslotte om tonaliteit en scheiding, om alles tussen puur wit en diep zwart. We zijn geneigd te denken dat extreme contrasten niet wenselijk zijn, zeker nu Sony-sensoren zo’n magisch dynamisch bereik hebben. Maar Ansel Adams liet zien dat het volledige tonale spectrum juist prachtig kan zijn. Een beeld met veel dynamiek, waarin elke tint zijn plek heeft, kan ongelooflijk krachtig zijn. En wie gaat er nu tegen Ansel in?

De Leica M10 Monochrom levert van zichzelf wat meer contrast, maar de echte magie komt pas in de nabewerking. De hoeveelheid detail die je uit de schaduwen kunt halen is uitzonderlijk. De hooglichten hebben net wat meer pit dan bij de wat vlakker ogende Leica M Typ 246 Monochrom. Het detail is er, als je het wilt zien.

De Leica M Typ 246 Monochrom beloont fotografen met oog voor zwart-wit. De tonen zijn misschien niet ieders favoriet, maar ze hebben genoeg karakter om bijna iedereen te overtuigen.

Voor een merk met zo’n rijke filmgeschiedenis betekent fotograferen met een Leica voor veel mensen automatisch zwart-wit. Daarom was het cruciaal om voor de M10 Monochrom de juiste lens te vinden die dat filmische gevoel versterkt. En daar kwam hij: de legendarische Leica f/0.95 Noctilux.

Ik besloot om beelden te maken met verschillende combinaties van ISO en diafragma. Zo kon ik goed zien hoe de camera omgaat met scherpte en textuur: diafragma dicht voor extra scherpte, open voor zachtere overgangen, in combinatie met zowel lage als hoge ISO’s.

Vanaf hier wordt het interessant, en dit is ook het kantelpunt van de review. Want vanaf nu gaat het niet meer over de Leica M Typ 246 Monochrom. De komende alinea’s draaien volledig om de Leica M10 Monochrom. En dat heeft een reden. Toen ik aan deze test begon, wist ik niet veel over de M10, behalve dat hij goed presteert bij hoge ISO. Maar wat ik toen nog niet besefte, was hoe indrukwekkend hij presteert bij nacht. Zelfs nu kan ik er niet over ophouden na te denken. Zo’n indruk heeft hij achtergelaten.

De Leica M10 Monochrom is ronduit verbluffend bij extreem hoge ISO’s. Zo goed zelfs, dat je korrel moet toevoegen in de nabewerking bij 25.000, 40.000 of zelfs 50.000 ISO. Zonder die extra korrel zien de beelden bijna te schoon uit.

Het detailniveau en de tonaliteit blijven zelfs bij zulke extreme lichtgevoeligheden ongekend. De textuur die erbij komt voelt bovendien natuurlijk aan, nooit storend, eerder esthetisch.

Bij extreem hoge ISO-waarden moet je soms de zwarten wat dieper trekken, zeker bij dominante donkere vlakken zoals een nachtelijke lucht. Maar dat hoort erbij. De lucht wás immers echt donker. Het eindresultaat blijft opvallend natuurlijk ogen.

Met zwart-witfilm zou je voor dit soort belichting een statief nodig hebben en een flink trager tempo. De Leica M10 Monochrom daarentegen neemt zelfs 40.000 ISO moeiteloos. Wil je veel korrel maar een scherp beeld, kies dan f/5.6, een korte sluitertijd en een hoge ISO. Perfect voor liefhebbers van de korrelige look van Kodak Tri-X of Ilford HP5 op 1.600 ISO.

Door te wisselen van lens ontdek je met de M10 hoeveel variatie in beeld je kunt creëren. De combinatie van hoge resolutie, hoge ISO en een groot of klein diafragma biedt eindeloos veel mogelijkheden. Voeg er wat over- of onderbelichting aan toe en de ervaring komt akelig dicht in de buurt van analoog fotograferen, meer dan welke digitale sensor ook.

Zelfs bij 80.000 ISO levert de Leica M10 Monochrom nog verrassend bruikbare beelden op. Wel vraagt dat om wat voorzichtigheid. In middentonen en donkere partijen kunnen lichte artefacten ontstaan, maar het detail blijft indrukwekkend. Dat is deels te danken aan de lens, maar zeker ook aan de sensor van de M10, die zelfs bij zulke extreme gevoeligheid nog kleine nuances en subtiele overgangen weet vast te leggen.

Vaak raken we onder de indruk van een camera puur vanwege de specificaties, ook als we ze nooit echt nodig hebben. De Leica M10 Monochrom blijft daarentegen dicht bij haar oorsprong. Ze eert de analoge tijd met karakter, textuur, tonaliteit en natuurlijk de unieke Leica-ervaring zelf.

Is de Leica M10 Monochrom dan de beste camera die ik ooit heb gebruikt? Dat is lastig te zeggen. Elke camera heeft zijn eigen doel. In een ideale wereld zouden we voor elk project of idee een specifieke camera gebruiken. Een meetzoekercamera met een sensor die uitsluitend zwart-wit schiet, zal dat nooit volledig waarmaken. De beperkingen zijn te groot. Maar voor wie uitsluitend in zwart-wit fotografeert, komt de Leica M10 Monochrom akelig dicht bij perfectie.

Ontdek meer camerareviews op onze MPB Blog.