Gids: Sportfotografie

Deze gids behandelt de basisprincipes van sportfotografie, wat je moet weten en welke apparatuur je nodig hebt om sportfotografie van topniveau te maken. Daarnaast leer je van de experts, met interviews en tips van sportfotografen wier kennis je zal helpen om je vaardigheden aan te scherpen.

Van het beginnen met sportfotografie en het verslaan van lokale wedstrijden tot de overstap naar de grote competities, jouw reis door de sportfotografie begint hier.

In dit artikel lees je:

• Wat is sportfotografie?

• Top vijf tips voor sportfotografie

• Camera-instellingen voor sportfotografie

• Beste camera-uitrusting voor sportfotografie

• FAQs

• Leer van de experts

Wat is sportfotografie?

Bij sportfotografie draait alles om het vastleggen van atleten in actie. Met zoveel subgenres die uiteenlopende amateur- en professionele sporten dekken, moet je snel denken, snel handelen en veelzijdig zijn. Sportfotografie gaat ook verder dan de actie op het veld. Het verkent de achtergronden van de sport, van de trainingen en het personeel tot de officials op wedstrijddagen en de fans. Het omvat zowel de kleine momenten als de drukte achter de grote wedstrijden.

Sportfotografie kan ook grotere verhalen vertellen. Iconische beelden, zoals die van Jesse Owens in 1936 of Megan Rapinoe in 2019, laten zien hoe sportfotografen met hun werk maatschappelijke kwesties kunnen belichten.

Je moet eerst lopen voordat je kunt rennen, en dat geldt ook voor sportfotografie. Je moet de basisprincipes goed begrijpen voordat je je eerste geweldige sportfoto kunt maken. Hoewel veel fotografen zich specialiseren in een paar specifieke sporten, hebben de meesten een brede kennis en praktische ervaring in het vastleggen van verschillende scenario’s. Deze gids helpt je die kennis op te bouwen.

Vijf tips voor sportfotografie

Paul Hazelwood is de officiële clubfotograaf van Premier League-club Brighton & Hove Albion F.C. Met zijn foto's heeft hij de opmars van Brighton naar de top van het Engelse voetbal vastgelegd. Zijn werk wordt gebruikt door allerlei media, van internationale publicaties tot het spel Football Manager. We hebben Paul gevraagd om zijn vijf beste tips voor sportfotografie te delen.

1. Wees voorbereid

Of je nu met de beste fotoapparatuur werkt of net begint, als sportfotograaf breng je veel tijd buiten door. Het is daarom belangrijk om zowel je uitrusting als jezelf goed te beschermen.

Sportcamera's en lenzen zijn soms waterbestendig, maar vaak maar tot op zekere hoogte. Zorg er daarom voor dat je altijd een geschikte waterdichte hoes bij je hebt. Als je aan de zijlijn ook een laptop gebruikt, vergeet dan niet om die ook goed te beschermen.

Vergeet ook niet aan jezelf te denken. Het wordt een stuk lastiger om die cruciale momenten van de wedstrijd vast te leggen als je doorweekt bent of rilt van de kou. Een goede waterdichte broek en jas zijn daarom onmisbaar.

2. Doe je huiswerk 

Als je voor de nationale of lokale pers aan de slag wilt, is het niet voldoende om zomaar op te komen dagen en te gaan fotograferen. Het vastleggen van het verhaal van de wedstrijd gaat verder dan alleen de 90 minuten actie op het veld.

Doe vooraf wat onderzoek online naar de spelers, coaches en eigenaren die in het nieuws zijn. Misschien heeft de club die je fotografeert bekende fans die vaak in de business seats zitten. Er kan een supportersdemonstratie zijn met spandoeken en borden, of je ziet interessante fans in het publiek, bijvoorbeeld geschminkt of met petten en sjaals vol met speldjes. Zorg dat je je huiswerk hebt gedaan!

3. Raak vertrouwd met je instellingen  

Het is bijna onmogelijk om één standaard set camera-instellingen aan te raden, omdat er zoveel factoren zijn om rekening mee te houden. Als je onder schijnwerpers werkt, zijn de lichtomstandigheden vrij constant. Maar als je in de wintermaanden een wedstrijd met een aftrap om 15.00 uur fotografeert, begin je waarschijnlijk bij daglicht en eindig je onder de schijnwerpers. Je moet dus goed weten hoe je ISO, sluitertijd en diafragma kunt aanpassen om de kwaliteit van je foto's hoog te houden.

Zelf fotografeer ik altijd met de handmatige modus. Ik probeer de sluitertijd niet lager te zetten dan 1/1250 en niet hoger dan 1/2500. Hoe sneller de sluitertijd, hoe scherper je opname zal zijn. Als je de sluitertijd te laag instelt, loop je het risico dat bewegende ledematen en voetballen onscherp worden.

Het diafragma stel ik meestal in op f/2.8, het laagste diafragma dat mijn lenzen voor sport kunnen bieden. Dit zorgt ervoor dat het onderwerp goed in beeld komt, terwijl de achtergrond op een mooie, niet-storende manier vervaagt met een fijne bokeh.

Camera's kunnen tegenwoordig bij hoge ISO-waarden nog steeds geweldige foto's maken, maar hoe lager je ISO, hoe minder ruis en korrel je zult zien. Zelf probeer ik onder ISO 4000 te blijven. Soms moet je echter, vooral bij wedstrijden op lager niveau of op een trainingscomplex, wat korrel accepteren om de actie goed vast te leggen.

4. Neem de juiste uitrusting mee  

Als je een 300mm of 400mm telelens gebruikt, is een stevige monopod onmisbaar. Het bespaart je niet alleen pijnlijke armen, maar helpt ook om de camera stabiel te houden en ongewenste bewegingen te voorkomen tijdens het fotograferen. Hoewel goede lenzen vaak beeldstabilisatie hebben, is het een risico om zonder monopod op pad te gaan.

Een andere handige tool is een verstelbare stoel. Je zit misschien achter LED-reclameborden, die in hoogte kunnen variëren van stadion tot stadion, of de supporters achter je zitten misschien lager dan jij. Het is belangrijk om rekening met hen te houden, want zij hebben net zo veel recht om van de wedstrijd te genieten als jij om die vast te leggen. Stel je stoel dus in op de laagst mogelijke hoogte; de supporters zullen je dankbaar zijn. Bovendien zorgen lagere zitposities vaak voor dynamischere foto's!

5. Zoek de emotie en werk snel  

Als een speler op doel schiet en je hebt hem goed in beeld, wees dan moedig en blijf op hem focussen. Natuurlijk wil je de vreugde van de viering vastleggen, maar ook de momenten van teleurstelling zijn de moeite waard. De frons van frustratie, het hoofd in de handen, of de slag op het gras wanneer de bal net het net niet raakt, kunnen net zo veelzeggend zijn.

Blijf vooral doorgaan met fotograferen. Je kunt altijd beelden wissen, maar je kunt ze nooit opnieuw maken.

Bij een doelpunt is het belangrijk om snel te schakelen. Weet wanneer je van je telelens moet overstappen naar je tweede of derde camera met een kortere zoomlens. Dit vereist oefening, maar als je je vertrouwd voelt met je apparatuur, zal je muscle memory het uiteindelijk overnemen en wordt het een tweede natuur.

Camera-instellingen voor sportfotografie

Voor sportfotografie zijn je camera-instellingen afhankelijk van de sport, de lichtomstandigheden en je creatieve voorkeuren. Over het algemeen wil je een snelle sluitertijd gebruiken en een hoge ISO om dat te compenseren. Als je tevreden bent met een kleine scherptediepte, open dan je diafragma zo wijd mogelijk om de hoeveelheid licht die de sensor bereikt te vergroten. Een goed uitgangspunt is een sluitertijd van 1/1000, een diafragma van f/2 en automatische ISO met een maximale gevoeligheid van 2000.

Nu is het tijd om de theorie in praktijk te brengen.

Auto modus

In het begin zet je je camera waarschijnlijk op volledig automatisch. Je camera stelt dan automatisch het diafragma, de ISO en de sluitertijd in om een goed belichte foto te maken, zodat jij je kunt concentreren op je compositie en kadrering. De automatische modus brengt echter een aantal uitdagingen met zich mee voor sportfotografie. Omdat je bijvoorbeeld geen controle hebt over de sluitertijd, kunnen je onderwerpen wazig lijken. Hoewel je de automatische modus nog steeds als noodoplossing of laatste redmiddel kunt gebruiken, zul je al snel willen overstappen op de semi-automatische modi als je je sportfotografie wilt verbeteren.

Semi-automodi

Als je eenmaal je apparatuur onder de knie hebt, probeer dan een van de semi-automatische standen te gebruiken. Met wat oefening en een beter begrip van de belichtingsdriehoek, kun je overgaan op volledig handmatig. Maar eerst moeten we begrijpen hoe deze modi werken.

Bij sportfotografie is het, net als bij de meeste andere genres, belangrijk om de belichtingsdriehoek te begrijpen. Elke foto wordt gemaakt door de sensor van je camera op drie manieren bloot te stellen aan licht: met diafragma, sluitertijd en ISO. Als je één instelling verandert, moet je de andere instellingen aanpassen om te compenseren. Of je kunt je camera vragen dit automatisch voor je te doen met de semi-automatische standen. Lees hieronder meer hierover en ontdek hoe elke stand je foto kan veranderen.

Diafragma

Het diafragma regelt de hoeveelheid licht die je sensor bereikt door de diameter van de opening in je lens te veranderen. Hoe groter het diafragma, hoe meer licht er door de lens naar de sensor valt. Het diafragma wordt gemeten met een f-getal. Hoe kleiner het f-getal, hoe groter het diafragma en hoe helderder de belichting.

Lees meer over de basisprincipes van fotografie en de belichtingsdriehoek in onze gids.

Ondiepe scherptediepte

Het diafragma heeft ook invloed op de scherptediepte. Een groot diafragma creëert een kleine scherptediepte, wat helpt om de atleet te isoleren door hem scherp af te laten steken tegen een onscherpe achtergrond. Dit vermindert ook de impact van afleidende elementen doordat ze onscherp worden.

Scherptediepte wordt ook beïnvloed door de brandpuntsafstand van je lens. Bij gelijke omstandigheden zal een lens met een langere brandpuntsafstand (bijvoorbeeld 400 mm) een ondiepere scherptediepte creëren dan een lens met een kortere brandpuntsafstand (zoals een 50 mm). Daarnaast wordt scherptediepte beïnvloed door de afstand tussen jou en het onderwerp: hoe dichterbij het onderwerp, hoe ondieper de scherptediepte.

Diepe scherptediepte

Om zowel atleten dichtbij als veraf scherp te stellen, moet je je scherptediepte vergroten door je diafragma te verkleinen. Dit kan lastig zijn, vooral als je ook snel bewegende atleten wilt bevriezen met een korte sluitertijd. In dat geval zal je ISO veel werk moeten verrichten om voldoende licht op je sensor te krijgen.

Diafragmaprioriteit

Om je diafragma te wijzigen, stel je je camera in op de modus Diafragmaprioriteit ('A' of 'Av' op de meeste camera's). In deze modus past je camera automatisch de ISO en sluitertijd aan om een goed belichte foto te maken. Omdat je in Diafragmaprioriteit de sluitertijd niet kunt instellen, is dit meestal niet de beste keuze voor sportfotografie. Voor sportfotografie wil je normaal gesproken een korte sluitertijd om de actie te bevriezen. Daarom laten we de Diafragmaprioriteitsmodus even voor wat het is.

Sluitertijd

De sluitertijd bepaalt hoe lang je sensor wordt blootgesteld aan licht. Elke keer dat je de ontspanknop indrukt, gaat de sluiter open en weer dicht. De tijd tussen het openen en sluiten van de sluiter heet de sluitertijd en wordt gemeten in seconden of fracties van seconden. Hoe groter de fractie, hoe langer de sensor aan licht wordt blootgesteld en hoe helderder de belichting.

Tijdens het openen en sluiten van de sluiter registreert je sensor elke beweging als bewegingsonscherpte. Dit omvat zowel de beweging van het onderwerp als eventuele beweging van de camera zelf.

Bevries de actie

Bij het fotograferen van sporten met snel bewegende onderwerpen, wil je meestal je sluitertijd zo kort mogelijk houden (een fractie van een seconde) om de actie te bevriezen, bewegingsonscherpte te verminderen en scherpe beelden van de atleten te krijgen.

Je minimale sluitertijd hangt af van de sport. Voor sporten waarbij de atleten langzamer bewegen, kun je een sluitertijd van ongeveer 1/500 gebruiken. Voor snel bewegende sporten, zoals motorsporten, moet je sluitertijd minstens 1/1000 of sneller zijn.

Wees creatief met bewegingsonscherpte

Er zijn uitzonderingen. Als je wilt experimenteren met bewegingsonscherpte, kun je langere sluitertijden gebruiken. In de onderstaande foto gebruikt Ryu Voelkel een langere sluitertijd van 1 seconde om de beweging en snelheid van de atleten vast te leggen. Let op hoe de veldmarkeringen nog steeds relatief onscherp zijn, wat bijdraagt aan het gevoel van dynamiek en snelheid.

Sluiterprioriteit-modus

Om je sluitertijd te wijzigen, stel je je camera in op Sluiterprioriteit ('S' op de meeste camera's). In deze modus past je camera automatisch het diafragma en de ISO aan om een goed belichte foto te maken. Hoewel je in de modus Sluiterprioriteit geen controle hebt over het diafragma, waardoor je beperkt bent in het beïnvloeden van de scherptediepte, is deze modus nog steeds een goede keuze voor beginners in sportfotografie. Zo ben je verzekerd van scherpe foto's van snel bewegende onderwerpen.

ISO

ISO regelt de gevoeligheid van je sensor voor licht. Vroeger, bij analoge fotografie, had elk filmrolletje een vaste ISO-waarde die niet veranderde. Tegenwoordig kun je met digitale camera's de ISO-waarde aanpassen. Hoe hoger de ISO, hoe gevoeliger je sensor is voor licht en hoe helderder je belichting wordt. Wees echter voorzichtig met het verhogen van de ISO bij extreem weinig licht, omdat dit kan leiden tot ongewenste digitale 'ruis' in je foto's.

Auto ISO-modus

Om digitale ruis te voorkomen, kun je bij de meeste camera's de Auto ISO-modus gebruiken en een boven- en ondergrens instellen voor de ISO-waarde. Zo kun je je diafragma en sluitertijd zelf aanpassen, terwijl je camera de ISO binnen de door jou vastgestelde grenzen houdt.

Continu-opnamemodus

Met de Continue opnamemodus of Burst-modus maakt je camera snel meerdere foto's achter elkaar. Deze modus is bijzonder handig voor sportfotografie, omdat je zo verschillende opties hebt voor elke scène. Bij het vastleggen van cruciale momenten in de sport kan het verschil tussen een goede foto en een geweldige foto soms slechts milliseconden zijn.

RAW

Vergeet niet je camera in te stellen om RAW-bestanden vast te leggen, aangezien deze veel meer gegevens bevatten dan JPEG-bestanden. Meer gegevens betekent meer mogelijkheden om je foto's achteraf te bewerken. Sommige camera's kunnen zowel JPEG- als RAW-bestanden tegelijkertijd opslaan. Dit stelt je in staat om de lichte JPEG-bestanden te gebruiken voor een snelle beoordeling en alleen de beste RAW-bestanden te bewaren, wat je post-productieproces versnelt. Zorg er ook voor dat je een SD-kaart met hoge capaciteit koopt of een paar reservekaarten meeneemt, omdat RAW-bestanden je opslagmedia snel kunnen vullen.

Beste camera voor sportfotografie

Welke camera je kiest, hangt af van de sport, je creatieve voorkeuren en je budget. Voor sportfotografie heb je een camera nodig met snelle sluitertijden en een hoge ISO-waarde. Een full-frame sensor levert doorgaans de beste beeldkwaliteit, maar met een crop-sensor camera kun je ook uitstekende sportfoto's maken. DSLR's hebben vaak een langere batterijlevensduur, terwijl systeemcamera's de nieuwste functies bieden, maar meestal ten koste van de batterijlevensduur. Je kunt echter altijd meerdere batterijen meenemen.

Voor sportfotografie gebruik je meestal telelenzen, zoals prime- en zoomlenzen, om dichter bij de actie te komen terwijl je aan de zijlijn blijft. Veel fotografen nemen een reeks lenzen met verschillende brandpuntsafstanden mee en gebruiken soms speciale camera’s voor elke lens om sneller en efficiënter te kunnen fotograferen.

En welke lenzen?

Welke lenzen je kiest, hangt af van de gemiddelde afstand tussen jou en de sporters. Voor sporten waarbij je dichterbij moet komen, zoals tafeltennis, heb je een lens met een kortere brandpuntsafstand nodig. Voor sporten waarbij je verder weg bent, zoals motorsport, heb je een lens met een langere brandpuntsafstand nodig. Overweeg om een zoomlens of telezoomlens aan te schaffen, zodat je de brandpuntsafstand kunt aanpassen zonder van lens te wisselen. Later kun je de metagegevens van je foto's bekijken om te zien welke brandpuntsafstand je het vaakst gebruikt en eventueel een prime lens met die brandpuntsafstand aanschaffen.

In het begin zal de duurste camera je niet noodzakelijkerwijs helpen om betere foto's te maken. Je betaalt waarschijnlijk voor functies die je misschien nooit zult gebruiken. Begin daarom met een algemeen goede opstelling die je in staat stelt om de meeste situaties adequaat vast te leggen. Naarmate je meer ervaring opdoet en je behoeften duidelijker worden, kun je upgraden en je uitrusting inruilen.

Wil je meer weten over het inruilen van camera’s? Lees dan hoe sportfotograaf Richard Pelham zijn ervaringen deelt over het ruilen van camera’s.

Beste APS-C digitale spiegelreflexcamera: Nikon D300S

Een APS-C camera biedt de beste prijs-kwaliteitverhouding voor beginnende sportfotografen. Hoewel je waarschijnlijk zal upgraden naar een full-frame camera naarmate je meer ervaring opdoet, zijn APS-C spiegelreflexcamera's nog steeds een uitstekende keuze om mee te beginnen.

De Nikon D300s is een goed voorbeeld en kan tot 7 beelden per seconde schieten, of tot 8 fps als je de Nikon MB-D10 batterijgreep toevoegt, met een totaal van 8.000 opnamen. Deze camera heeft vergelijkbare specificaties en prijsklassen als de Canon EOS 7D.

Beste Full-frame spiegelreflexcamera: Canon EOS 1DX Mark II

Veel fotografen blijven trouw aan hun spiegelreflexcamera voor sportfotografie, en dat is niet zonder reden. DSLR's zijn uiterst betrouwbaar, bieden een uitstekende batterijlevensduur en zijn relatief betaalbaar, waardoor ze nog steeds een topkeuze zijn voor sportfotografie.

De Canon EOS 1DX Mark II is een toonaangevend model in de professionele wereld. Dankzij de indrukwekkende ergonomie ligt deze camera, ondanks zijn aanzienlijke gewicht, prettig in de hand. Met een 20,2 megapixel full-frame sensor en de mogelijkheid om tot 14 beelden per seconde te schieten, heeft de Canon EOS 1DX Mark II de reputatie van Canon als leverancier van topklasse professionele apparatuur verder versterkt.

Beste Full-frame systeemcamera: Sony A9

Met steeds meer sportfotografen die overstappen op systeemcamera's, heeft de Sony A9 zich bewezen als een belangrijke speler. Deze camera was een van de eerste systeemcamera's die echt concurreren met professionele digitale spiegelreflexcamera's. De originele Sony A9 biedt veel waar voor je geld en blijft populair onder professionals.

Voor een compleet overzicht van de beste uitrusting voor sportfotografie, bekijk dan onze uitgebreide lijst met de Top 12 cameraopstellingen voor sportfotografie.

Best Lenses for Sports Photography

Zolang het hetzelfde merk is, kun je vrijwel elke full-frame lens voor spiegelreflexcamera’s gebruiken op elke APS-C of full-frame camera. Je kunt ze ook op systeemcamera's monteren met een adapter. Dus als je net begint, kunnen full-frame digitale spiegelreflexcamera lenzen de investering waard zijn. 

Lenzen voor spiegelreflexcamera’s

Voor Canon-lenzen raden we bijvoorbeeld het klassieke trio aan: de Canon EF 16-35mm f/2.8 L III USM voor prachtige supergroothoekopnamen, de veelzijdige Canon EF 24-70mm f/2.8 L II USM als standaardlens, en natuurlijk het werkpaard van de sportfotograaf, de Canon EF 70-200mm f/2.8 L IS III USM. Deze drie hoogwaardige zoomlenzen zijn beschikbaar voor digitale spiegelreflexcamera's en systeemcamera's van andere merken.

Lenzen voor systeemcamera’s

Als je een full-frame systeemcamera van Sony gebruikt, kun je niet verkeerd gaan met de f/2.8 GM-lenzen. Denk aan de Sony FE 24-70mm f/2.8 GM, FE 70-200mm f/2.8 GM OSS, en de FE 400mm f/2.8 GM OSS. Wil je wat geld besparen en zoek je één veelzijdige zoomlens? Dan is de Sony FE 100-400mm f/4.5-5.6 GM OSS een goede optie met een breed bereik aan brandpuntsafstanden. Houd er wel rekening mee dat je inlevert op het diafragma.

Accessoires

Ook afstandsbedieningen voor je camera kunnen ontzettend handig zijn, vooral als je op afstand moet blijven van de actie, bijvoorbeeld bij een camera die achter het doel staat.

Hoewel sommige sportfotografen een statief of monopods gebruiken, heb je dat meestal niet nodig door de korte sluitertijden.

Ookteleconverters en tussenringen bieden sportfotografen een waardevolle uitbreiding van hun bereik: een 1,4x converter geeft je 40% extra brandpuntsafstand, terwijl een 2x converter deze verdubbelt. Dit zorgt voor strakkere beelden van sporters op afstand en dynamischere shots tijdens de actie. Er zijn echter wel enkele nadelen.

Veelgestelde vragen 

Is het moeilijk om sportfotograaf te worden?

Sportfotograaf worden is eigenlijk niet zo moeilijk als het lijkt. Om als amateur te beginnen, heb je alleen een camera en toegang tot sportwedstrijden nodig. Professioneel of semi-professioneel sportfotograaf worden is iets uitdagender, maar zeker haalbaar.

Als je de basis van fotografie onder de knie hebt, kun je naar je lokale sportclub gaan of vrienden vragen of je hun wedstrijden mag fotograferen. Zolang je toestemming vraagt, vinden de meeste mensen het prima als je hun amateurwedstrijden vastlegt. Ga regelmatig terug en blijf oefenen. Je hebt geen bekende atleten nodig om je vaardigheden te verbeteren. Naarmate je foto's beter worden, bouw je een aanwezigheid op sociale media op en stel je een portfolio samen dat laat zien dat je in staat bent geweldige sportfoto's te maken.

Dit portfolio kun je vervolgens naar lokale sportteams sturen met het aanbod om foto's voor hen te maken. Blijf jezelf aanbieden en solliciteren, en uiteindelijk zal iemand je een kans geven. Vanaf daar liggen de mogelijkheden voor je open.

Wat is het gemiddelde salaris voor een sportfotograaf?

In Nederland verdient een sportfotograaf gemiddeld zo'n €57.000 per jaar (volgens de Nationale Beroepengids). Als professionele sportfotograaf hangt je salaris af van je ervaring, expertise en het type sportevenementen waar je voor werkt. Helaas is er, net als in veel andere sectoren, ook in de fotografie sprake van ongelijke beloning. Zo verdienen vrouwen in deze branche gemiddeld 40% minder dan hun mannelijke collega's.

Als je net begint en bijvoorbeeld op zaterdagen wedstrijden van lokale voetbalclubs fotografeert, zul je waarschijnlijk niet veel verdienen. Maar als je uiteindelijk bijvoorbeeld officiële clubfotograaf van een Premier League-team wordt, kun je rekenen op een salaris dat ruim boven het nationale gemiddelde ligt.

Bedankt voor het lezen van de MPB Gids voor Sportfotografie, onze uitgebreide kijk op het maken van sportfotografie, camera-aanbevelingen, advies en interviews met experts.

Op zoek naar meer over sportfotografie?